उत्पादनात घट, कमी पेरणी आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारातील सकारात्मक घडामोडींमुळे दरवाढीची शक्यता; नाफेडचा साठाही कमी.
गेल्या वर्षभरापासून स्थिर असलेल्या कृषी बाजारात आता सोयाबीनच्या दरात तेजी येण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. कमी पेरणी, अतिवृष्टीमुळे झालेले उत्पादनातील नुकसान आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारातील अनुकूल परिस्थिती यामुळे सोयाबीन हे शेतकऱ्यांसाठी एक चांगला पर्याय ठरू शकते, असा विश्वास शेतीमाल बाजार विश्लेषक दिनेश सोमाणी यांनी व्यक्त केला आहे. त्यांच्या मते, मार्च २०२४ अखेरपर्यंत सोयाबीनचे दर ५,८०० रुपये प्रति क्विंटलपर्यंत पोहोचू शकतात.
गेल्या वर्षभरात कोणत्याही कृषी मालाच्या दरात मोठी तेजी किंवा मंदी दिसली नाही. मात्र, यंदा सोयाबीनच्या बाबतीत परिस्थिती बदलत असल्याचे सोमाणी यांनी सांगितले. दरवाढीच्या शक्यतेमागे अनेक देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय कारणे आहेत.
उत्पादनात मोठी घट अपेक्षित
यंदा सोयाबीनच्या पेरणीत सुरुवातीलाच ३ ते ४ टक्क्यांची घट झाली होती. त्यातच, परतीच्या अतिवृष्टीमुळे पिकाच्या उत्पादकतेवर (Yield) मोठा परिणाम झाला आहे, ज्यामुळे उत्पादनात मोठी घट अपेक्षित आहे. गेल्या वर्षी देशात ११० लाख टन सोयाबीनचे उत्पादन झाले होते, तर यंदा ते केवळ ९० ते ९५ लाख टनांवर स्थिरावण्याचा अंदाज आहे.
देशांतर्गत साठा आणि मागणीची स्थिती
मागील वर्षीच्या तुलनेत यंदा शिल्लक साठा (Carry Forward Stock) अत्यंत कमी आहे. नाफेडकडील १८ ते २० लाख टनांचा साठाही सातत्याने विक्रीमुळे कमी झाला असून, संपूर्ण देशात केवळ ३ ते ४ लाख टन शिल्लक साठा राहण्याची शक्यता आहे. दुसरीकडे, मागील वर्षी मिलर्सना चांगली पॅरिटी मिळाल्याने सोयाबीनचे गाळप (क्रशिंग) मोठ्या प्रमाणात झाले होते. सध्या निर्यात कमी असली तरी देशांतर्गत मागणी टिकून आहे, ज्यामुळे कमी पुरवठ्याच्या स्थितीत दरांना आधार मिळत आहे.
आंतरराष्ट्रीय बाजारातून सकारात्मक संकेत
आंतरराष्ट्रीय बाजारातील घडामोडीही सोयाबीन दरवाढीसाठी पोषक ठरत आहेत. अमेरिकेच्या शिकागो वायदे बाजारात (CBOT) सोयाबीनच्या दरात १० टक्क्यांपर्यंत वाढ झाली आहे. तसेच, आतापर्यंत अमेरिकेकडून सोयाबीन खरेदी न करणाऱ्या चीनने यंदा मोठ्या प्रमाणात खरेदी करण्याचे आश्वासन दिले आहे. या सर्व कारणांमुळे आंतरराष्ट्रीय बाजारात सोयाबीनचे वायदे १२५० सेंट्सपर्यंत जाण्याची शक्यता आहे, ज्यामुळे देशांतर्गत दरांनाही बळकटी मिळेल.
मार्चपर्यंत ५८०० रुपयांचा टप्पा गाठणार?
या सर्व देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय घटकांचा विचार करता, सध्या ४,५०० ते ४,८०० रुपये प्रति क्विंटलच्या घरात असलेले सोयाबीनचे दर वाढण्याची दाट शक्यता आहे. शासनाने ५,३०० रुपयांच्या आसपास हमीभाव दिला असला तरी, बाजारातील मागणी-पुरवठ्याचे गणित पाहता, मार्च २०२४ अखेरपर्यंत सोयाबीनचे दर ५,८०० रुपयांचा टप्पा गाठू शकतात, असा विश्वास सोमाणी यांनी व्यक्त केला आहे.
