पेरणीवेळी संयुक्त खतांचा वापर, तर ३० दिवसांनी युरिया आणि झिंक सल्फेटची मात्रा ठरते निर्णायक.
गहू पिकातून भरघोस आणि विक्रमी उत्पादन मिळवण्यासाठी योग्य वेळी योग्य खताची मात्रा देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. गहू पिकाच्या निरोगी आणि जोमदार वाढीसाठी नत्र (Nitrogen), स्फुरद (Phosphorus) आणि पालाश (Potassium) या मुख्य अन्नद्रव्यांची गरज असते. तज्ज्ञांच्या मते, खत व्यवस्थापन दोन मुख्य टप्प्यांत विभागून केल्यास पिकाला त्याचा सर्वाधिक फायदा होतो आणि उत्पादनात लक्षणीय वाढ दिसून येते.
पेरणीच्या वेळेचे व्यवस्थापन (पहिला टप्पा – बेसल डोस)
गहू पिकाच्या सुरुवातीच्या वाढीसाठी आणि मुळांच्या विकासासाठी पेरणीच्या वेळी खत देणे सर्वात महत्त्वाचे मानले जाते. याला ‘बेसल डोस’ असे म्हणतात. पेरणी करतानाच खत दिल्याने ते बियाण्यासोबत मातीत मिसळते आणि उगवणीनंतर पिकाला लगेच उपलब्ध होते.
-
कोणते खत वापरावे?: पेरणी करताना 10:26:26, 12:32:16, किंवा 15:15:15 यापैकी कोणतेही एक संयुक्त खत वापरावे. या खतांमुळे पिकाला नत्र, स्फुरद आणि पालाश या तिन्ही घटकांचा संतुलित पुरवठा होतो.
-
प्रमाण किती असावे?: सर्वसाधारणपणे प्रति एकर एक बॅग (५० किलो) या प्रमाणात खत द्यावे. चांगल्या उत्पादनासाठी एकरी किमान १०० किलो खताची मात्रा देणे आवश्यक आहे. मात्र, जर तुमची जमीन सुपीक असेल किंवा तुम्ही भरपूर शेणखत वापरले असेल, तर ७० ते ७५ किलो खत देखील पुरेसे ठरू शकते.
-
स्फुरद वाढवण्यासाठी: अतिरिक्त स्फुरद देण्यासाठी या संयुक्त खतांसोबत टीएसपी (ट्रिपल सुपर फॉस्फेट) चा वापर करणे अधिक फायदेशीर ठरते.
दुसरा हप्ता (वाढीच्या अवस्थेत – टॉप ड्रेसिंग)
खत व्यवस्थापनाचा दुसरा आणि तितकाच महत्त्वाचा टप्पा म्हणजे पीक २५ ते ३० दिवसांचे झाल्यावर दिलेली खतमात्रा. हा काळ साधारणपणे तणनाशकाची फवारणी केल्यानंतर आणि दुसऱ्या पाण्याच्या पाळीच्या वेळी येतो. तणनाशकाच्या वापरामुळे पिकावर आलेला ताण कमी करण्यासाठी आणि फुटव्यांची संख्या वाढवण्यासाठी या टप्प्यात खत देणे आवश्यक असते.
-
कोणते खत वापरावे?: या टप्प्यात पिकाला नत्राची (युरिया) सर्वाधिक गरज असते. त्यामुळे प्रति एकर एक बॅग युरिया द्यावा.
-
पिवळेपणा आणि कमी फुटव्यावर उपाय: जर तुमच्या गहू पिकात पिवळेपणा दिसत असेल किंवा फुटवा कमी असेल, तर युरियासोबत प्रति एकर ५ किलो झिंक सल्फेट मिसळून द्यावे. झिंकमुळे पिकाचा पिवळेपणा नाहीसा होतो आणि फुटव्यांची संख्या वाढण्यास मोठी मदत होते, ज्यामुळे उत्पादनात वाढ होते.
कीड व्यवस्थापनाकडेही लक्ष द्या
योग्य खत व्यवस्थापनासोबतच पिकाचे किडींपासून संरक्षण करणेही महत्त्वाचे आहे. गहू पिकावर प्रामुख्याने काळा मावा (Aphids) या किडीचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. याचा प्रादुर्भाव दिसल्यास, गरज पडल्यास १ ते २ कीटकनाशकांच्या फवारण्या घेतल्यास पीक निरोगी राहण्यास मदत होते.